Nuclear reactor incidents in Japan
Radioactivity dispersion map : Following the massive earthquake in Japan, a number of serious reactor incidents resulting in radiation leaks have occurred at several nuclear plants northeast of Tokyo.
Letter
from Japan
Lá thư Nhật Bản
“Hãy sống có ý nghĩa và chỉ có ý nghĩa khi cùng
hợp sức, hợp lòng” 15/03/2011For reading
“Vì sự an toàn của mọi người, em tin tưởng tuyệt
đối quyết tâm của Anh” 16/03/2011For reading
---o0o---
“Hãy sống có ý nghĩa và chỉ có ý nghĩa khi cùng
hợp sức, hợp lòng” 15/03/2011
Thân chào!
Cám ơn Các Bạn đã quan tâm hỏi thăm sức khỏe và bình an đối với gia đình
tôi.
Ngay vào sáng ngày 11/03/2011 trở về Nhật Bản để chứng kiến một trong những
trận động đất lớn nhất của loài người tại Nhật Bản. Ngay đầu giờ chiều xảy
ra động đất, lần đầu tiên trong gần nửa thế kỷ sống và làm việc ở Nhật Bản
thấy khủng khiếp như vậy .
Gia đình tôi ở Nagoya về phía Nam Tokyo, cách trung tâm động đất khoảng
600 km nên hiện nay mọi việc bình an, nhưng ngay tại đây cũng đủ cảm thấy
chấn động mạnh thế nào vì vùng chấn động kéo dài hơn 500 km ngang 200 km.
Chắc cũng số người hy sinh cũng phải hàng vạn, còn thiệt hại vật chất cũng
không thể nói hết được.
Những điều cảm nhận muốn chia sẻ nhất là cuộc sống của chúng ta rất nhỏ
bé với thiên nhiên, rất tương đối. Chúng ta thường quên đi nhiều vấn đề
quan trọng xảy ra chung quanh vì những việc tự thấy hài lòng hàng ngày.
Có lẽ hiện nay điều tôi muốn nói nhất với người trẻ hơn mình là “Hãy sống
có ý nghĩa và chỉ có ý nghĩa khi cùng hợp sức, hợp lòng”.
Truyền thống sống của loài người chắc không gì khác nhau. Đáng tiếc là cuộc
sống hiện đại làm nhiều chúng ta quên đi điều ấy. Đến hôm nay động đất cấp
6 và 7 vẫn xảy ra nhiều nơi. Hiện nay cả bốn nhà máy phát điện hạt nhân
đang phát nổ đe dọa hiểm họa nhiễm phóng xạ trong vùng rộng hơn. Thật sự
cũng không thể nói chuyện gì có thể xảy ra. Nhiều chính phủ trên thế giới
đã bắt đầu tuyên bố ngưng hoặc xét lại kế hoạch phát điện bằng nguyên tử
lực. Đất nước Nhật với trình độ kỹ thuật tiên tiến và tiêu chuẩn an toàn
hàng đầu thế giới như hiện nay vẫn bó tay. Hy vọng đây cũng là sự nhắc nhở
cho chính Việt Nam chúng ta.
Qua những hình ảnh thảm khốc của trận động đất và Tsunami với quy mô “nghìn
năm một lần” truyền đạt đi khắp thế thế giới, chắc mọi người phải suy ngẫm
lại những thiên tai như động đất, lũ lụt, hạn hán, thay đổi khí hậu gần
đây ngày càng nhiều và xảy ra khắp nơi trên thế giới. Việc này giờ đây cũng
chẳng phải của riêng ai, và có thể xảy ra ngay nơi sinh sống của gia đình
mỗi chúng ta. Việc phải làm trước mắt không gì khác hơn là xây dựng ý thức
chuẩn bị đầy đủ với những khả năng có thể đến. Thế giới vừa bàng hoàng vì
những hình ảnh thảm khốc xảy ra tại Nhật Bản nhưng cũng rút ra được nhiều
bài học trước thái độ trật tự đàng hoàng, đoàn kết và rất có trách nhiệm
tuy đang chịu đựng những đau thương không gì hơn của nhân dân Nhật Bản trong
vùng thiên tai này. Chúng ta học tập được gì từ thảm họa này của Nhật Bản?
Xin chia sẻ với Các Bạn những cảm xúc này. Nếu không có gì thay đổi tôi
dự định trở lại Việt Nam vào cuối tháng này, và đây có thể là đề tài tôi
chuẩn bị chia sẻ trong sinh hoạt giao lưu sắp tới tại Vườn Minh Trân.
Một lần nữa thay mặt gia đình chân thành cảm ơn Các Bạn về những tình cảm
và quan tâm đối với gia đình tôi cũng như nhân dân Nhật Bản. Tôi xin được
phép truyền đạt tình cảm của Các Bạn đến những người bạn tôi sẽ gặp.
Chúc Các Bạn và gia đình sức khỏe, hạnh phúc
Thân ái
Nguyễn Trí Dũng
“Vì sự an toàn của mọi người, em tin tưởng tuyệt
đối quyết tâm của Anh” 16/03/2011
Hiện nay, hầu như mọi người chỉ lo ngại về thảm họa phóng
xạ của các trạm phát điện hạt nhân tại Fukushima, nhưng ít ai biết rằng
vẫn có những người quyết tâm bất chấp cả tính mạng của chính mình nhằm khắc
phục khả năng nguy hiểm có thể xảy ra.
Và hôm nay, câu chuyện của một người Nhật tuyệt vời để mỗi chúng ta suy
ngẫm. Câu chuyện này có thể bạn đã nghe qua nhưng tôi xin được thuật lại
như sau:
Ngày 16 tháng 03 năm 2011
Qua thảm họa phát nổ nhà máy phát điện hạt nhân Fukushima số 1, Ban lãnh
đạo Công ty Điện Lực ToKyo nhận rất nhiều phê phán nặng nề của xã hội về
sự chậm trễ cung cấp thông tin cần thiết, nhưng câu chuyện rất nhiều nhân
viên thuộc tập đoàn này đã nêu tấm gương sáng chói vì đã không quay lưng
bỏ chạy trước nhiệm vụ của họ, đáng để chúng ta suy ngẫm.
Một người đàn ông (59 tuổi) đang công tác tại công ty điện lực địa phương
thuộc tỉnh Shimane, trong khi chỉ còn 6 tháng nữa sẽ về hưu, đã nộp đơn
tình nguyện đến trợ giúp cho Fukushima.
Được biết qua cô con gái (27 tuổi), Ông đã có 40 năm kinh nghiệm tại nhà
máy điện hạt nhân và sẽ nghỉ hưu vào tháng 9 năm nay. Sau thảm họa xảy ra,
đã có khoảng 20 người trong công ty tình nguyện xin đi xử lý sự cố.
Ngày 13 tháng 03, Ông đã quyết tâm tình nguyện ra đi sau khi thuyết phục
gia đình với suy nghĩ “Sự hy sinh ngày nay, cũng vì tương lai ngày mai”.
Cô gái rưng rưng nước mắt hãnh diện khi nhắc đến lời của Cha mình, người
thường ngày rất ít nói.
Sáng ngày 15 tháng 03, Ông đã nhận được tin báo ý nguyện của mình được chấp
nhận. Ông đã lên đường đi làm như thường ngày và trong lặng lẽ con gái Ông
cũng không nói được lời từ biệt cuối cùng.
Phản ứng chung ban đầu cũng không muốn để Ông đi, nhưng vì đây là quyết
tâm có ý nghĩa chính đáng của Ông, nên dù có chuyện gì xảy ra chăng nữa
cũng không có lý gì để hối tiếc, và chỉ biết cầu mong Ông sẽ trở về bình
an.
Vợ Ông nói thêm “Từ năm mười tám tuổi đến nay Ông đã liên tục làm việc trong
nhà máy điện hạt nhân, nên tôi tin tưởng Ông sẽ có đủ tư cách để xử lý và
thao tác an toàn nhất”. Và khi tiễn chồng lên đường, bà đã nhắn nhủ rằng
“Vì sự an toàn của mọi người, em tin tưởng tuyệt đối quyết tâm của Anh …”.
Letter
from friends
Thư chia sẻ từ những người bạn
Bài học làm người trong lúc khốn khó nhất HMT - 18/03/2011
Hình ảnh 30 đứa trẻ ngồi chờ cha mẹ đến đón về trong tuyệt vọng NT - 18/03/2011For reading
Cả đời tạo dựng phút chốc tan tành vậy thì cần chi mà giành giựt tỵ hiềm người hỡi... TKG - 23/03/2011For reading
Cần phải sống với một tinh thần mới, một tinh thần rộng mở để bước vào thế giới đồng thời đừng quên định vị bản thân ADLT - 26/03/2011For reading
Fukushima: một cảnh cáo đối với nhân loại về sự bành trướng của công nghiệp điện hạt nhân trên thế giới Nguyễn Khắc Nhẫn, Nguyên Cố vấn EDF Paris - 30/03/2011For reading
Fukushima: một cảnh cáo đối với nhân loại về sự bành trướng của công nghiệp điện hạt nhân trên thế giới 30/03/2011
Diễn biến
Trận động đất hết sức lớn ( 8,9° Richter - đã làm xê dịch đảo Honshu của
nước Nhật 2,4 m về hướng đông theo Viện địa chất Mỹ USGS ) và sóng thần
kinh khủng tại vùng đông bắc Nhật Bản ngày 11/3/2011 đã gây ra thảm họa
đang diễn biến tại nhà máy điện hạt nhân tỉnh Fukushima (cách Tokyo 250
km về phía Bắc).
Về số lò điện hạt nhân, Nhật Bản đứng thứ ba với 55 lò ( tỷ lệ điện hạt
nhân là 30%) sau Pháp 58 lò ( 78%) và Mỹ 104 lò ( 20% ).
Nhà máy Fukushima Daiichi 1 có 6 lò phản ứng ( trong số đó, các lò 4-5-6
ngừng vận hành trước trận động đất vì đang được bảo trì ) và nhà máy Fukushima
Daini 2 cách đó 10 km có 4 lò phản ứng. Các lò Daiichi được xây cất vào
đầu những năm 70 và các lò Daini vào những năm 80 bởi các Công ty General
Electric, Toshiba và Hitachi. Kiểu lò nước sôi BWR ( Boiled Water Reactor
) này rất phổ biến ở Nhật khác với kiểu lò nước áp suất PWR ( Pressurized
Water Reactor ) thông dụng trên thế giới, đặc biệt ở Pháp. Hai kiểu lò
này tương đối an toàn hơn lò nhà máy Tchernobyl RBMK ( Reaktor Bolchoi
Mochtchnosti Kanalni ) của Ukraine vì có vỏ bêtông cốt thép bọc lò dày
1,5m ( enceinte de confinement ) để ngăn cản phóng xạ thoát ra ngoài.
Ngày 11/3, ngay sau trận động đất xảy ra, các lò phản ứng ở Fukushima
tự động ngừng hoạt động. Tuy nhiên, hệ thống làm lạnh cần phải tiếp tục
làm việc để giảm nhiệt độ dư rất cao trong lò. Không may, trận động đất
đã làm tê liệt hệ thống cung cấp điện . Các máy phát điện dự phòng diesel
được khởi động để cung cấp điện cho hệ thống làm lạnh nhưng chỉ một tiếng
đồng hồ sau, tất cả các máy dự phòng này đều hỏng do sóng thần tràn vào.
Nhà máy được thiết kế để chống sóng thần, nhưng mức nước lên cao quá 10
m ! Có Pin tiếp cứu nhưng cũng không được lâu lắm và các xe phát điện
di động thì lại đến quá trễ !
Thiếu hệ thống làm lạnh lò phản ứng, hơi nước sinh ra nhiều và làm tăng
áp suất trong lò (840 kPa, gấp đôi mức bình thường ). Dù đã cố gắng xả
hơi vào các không gian rộng hơn của nhà máy và kể cả xả ra ngoài không
gian, TEPCO (Công ty Điện lực Tokyo) cũng không thành công trong việc
làm giảm áp suất. Vào lúc 15h36 ngày 12/3 (giờ địa phương), một vụ nổ
vì khí hydro đã xảy ra tại tòa nhà lò phản ứng số 1 (460 MW) của nhà máy
Fukushima Daiichi. Vụ nổ làm tung bay một phần tòa nhà, nhưng lò phản
ứng và vỏ bọc lò chưa bị thiệt hại. Tuy nhiên, cơ quan an toàn hạt nhân
của Nhật thừa nhận rằng một phần tâm lò phản ứng (chứa các thanh nhiên
liệu) đã bị nóng chảy. TEPCO quyết định bơm nước biển vào lò, để tránh
các thanh nhiên liệu bị nóng chảy hoàn toàn. Biện pháp tuyệt vọng này,
xem như hy sinh các lò sắp được hưu trí, vì nước biến sẽ làm gỉ vật liệu
nhanh chóng. Để đối phó với sự cố xảy ra đối với tâm lò phản ứng, cần
tiến hành theo ba bước sau : làm ngưng hoạt động lò phản ứng ( được thực
hiện ), làm lạnh lò, và ngăn không cho chất phóng xạ thoát ra ngoài. Với
những gì đã xảy ra thì việc thực hiện ở bước thứ hai và thứ ba đều không
thành công. TEPCO đã kêu gọi cơ quan nguyên tử quốc tế ( IAEA ) và chuyên
gia Mỹ đem nước làm lạnh đặc biệt mà vẫn không có kết quả khả quan.
Vấn đề tương tự cũng xảy ra đối với lò phản ứng số 3 (780 MW) thuộc nhà
máy Fukushima Daiichi. Và sự lo ngại này đã thực sự đến khi xảy ra hai
vụ nổ tại lò phản ứng này trong ngày 14/3. Như ở lò số 1, hydro được sinh
ra do tương tác với vỏ thanh nhiên liệu. Zr ( Zirconium) nóng trên 1200°C,
với nước, tạo ZrO2, tỏa ra 6500 kj/kg Zr. Khối lượng H2 sinh ra trong
lò nước sôi có thể gấp đôi so với lò áp lực ! Các chuyên gia Nhật chưa
cho biết số thanh nhiên liệu ( nhiên liệu Mox có plutonium rất độc) bị
nóng chảy và cách phân bố trong lò. Trong trường hợp thủng lò, nhiên liệu
nóng chảy vì nhiệt độ rất cao ( trên 2000° C- 2500°C ) có thể làm vỏ bọc
lò bị nứt, để phóng xạ lan ra ngoài. Hiện tượng này đã được Đại học California
nghiên cứu từ năm 1985. Cũng như lò phản ứng số 1, vỏ bọc lò phản ứng
số 3 hình như vẫn chưa bị ảnh hưởng quan trọng.
Tuy nhiên, mối lo ngại lớn nhất lại nằm ở lò phản ứng số 2 (780 MW) của
nhà máy này. Mực nước trong lò phản ứng đã xuống rất thấp, điều này làm
tăng nguy cơ tâm lò phản ứng bị nóng chảy. Các thanh nhiên liệu dài 3,71
m không được nước che lấp trên 3 m ! Thậm chí, sau vụ nổ ở lò phản ứng
số 3, TEPCO đã lo ngại không còn khả năng làm lạnh cho lò số 2.
Ngày 15/3 đến lượt lò số 2 bị nổ ! Đồng thời ở lò số 4 (780 MW), hồ (
piscine ) chứa các thanh nhiên liệu của tâm lò đã sử dụng bị cháy! Hai
lò 5 (780 MW) và 6 ( 1100 MW ) cũng đang có vấn đề vì độ nóng lên cao.
Ngày 17/3 TEPCO buộc phải sử dụng trực thăng lớn để đổ nước biển pha với
Acide borique xuống nhà máy. Acide borique có đặc tính hấp thụ nơtrôn
để tránh phản ứng dây chuyền có thể xảy ra. Mức phóng xạ cao nên phi công
không thể hạ xuống dưới 150 m. Dung tich của hồ là 2000 tấn nước và mỗi
giờ cần 50 tấn.
Cuối cùng Tepco phải huy động hàng chục xe cứu hỏa, sử dụng vòi phun nước
rất mạnh với hy vọng che ngập khối thanh nhiên liệu đang bốc sôi trong
lòng hồ nước để không cho phóng xạ thoát ra ngoài trời. Về lâu dài, chuyên
gia Nhật Bản đã nghĩ đến kế hoạch xây dựng quan tài bằng bêtông (Sarcophage)
để bao trùm các lò như ở Tchernobyl. Ở đây Sarcophage thứ nhất đã bị rạn
nức nhiều nơi ngay từ lúc đầu. Sarcophage thứ hai trị giá 1 tỷ đôla đang
được xây cất và sẽ có hiệu lực chỉ trong vòng 100 năm mà thôi !
Tình hình hiện nay tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima vô cùng nguy hiểm.
Không riêng gì lò số 3 mà cả nhà máy có thể xem như không thể điều khiển
được nữa ! Trong số đội ngũ 800 nhân viên phụ trách vận hành chỉ còn 50
người hy sinh tính mạng phải ở lại. Bức tường phóng xạ vô hình, không
màu, không mùi đã cấm nhân viên chuyên môn vào nhà máy cứu chữa, trừ những
cảm tử quân! Câu điện vào nhà, đem nước vào hồ, bình thường thì có gì
khó khăn ? Ai cũng thừa biết Nhật Bản giỏi nhất thế giới về con người
máy ( Robot ) thế mà nhân viên đành bó tay, chứng kiến bất lực thảm cảnh
điêu tàn.
Tất cả mọi tình huống đều có thể xảy ra, kể cả tình huống đáng lo sợ nhất
là tâm lò phản ứng bị nóng chảy hoàn toàn, gây nổ lò phản ứng và đẩy bụi
phóng xạ ra ngoài không gian. Cơ quan an toàn Pháp đặt mức độ nghiêm trọng
của Fukushima lên số 6 trên thang đo INES (International Nuclear Event
Scale) nguy hiểm hơn biến cố Three Mile Island ở Mỹ ( 28/3/1979 ) và sau
thảm họa Tchernobyl ( 26/4/1986 ) với mức độ cao nhất, số 7. Cơ quan an
toàn Nhật Bản xếp Fukushima vào mức độ số 4 ( hôm nay mới lên 5 ) có lẽ
để cho dư luận khỏi hoang mang? Dân chúng Nhật Bản, tuy có tinh thần kỷ
luật đáng kính phục, nhưng họ bắt đầu lên tiếng chỉ trích chính phủ và
TEPCO về cách quản trị tình hình với nhiều thông tin không chính xác?
TEPCO đã nhiều lần bị chính phủ cảnh cáo và phạt nặng vì đã gian trá (
200 báo cáo không đúng sự thật trong 20 năm ! ) và giấu giếm nhiều tài
liệu tối quan trọng về an toàn.
Nguy cơ ô nhiễm phóng xạ đang là nỗi lo sợ lớn nhất hiện nay của Nhật
Bản và các nước láng giềng. Sau vụ nổ ở lò phản ứng số 1, lượng phóng
xạ đo được trong phòng điều khiển của lò phản ứng cao gấp 1000 lần so
với mức bình thường. Mức phóng xạ ở khu lò số 3 ngày 12/3 đã lên đến 400
mSv/h! (1). Những “liquidateurs“ ở Tchernobyl, tử nạn một tháng sau thảm
họa, đều hấp thụ hơn 6000 mSv/h ! Về tiềm năng của chất phóng xạ, nên
biết rằng tổng công suất 6 lò của nhà máy Fukushima là 4680 MW, gần 5
lần lớn hơn công suất của lò (1000 MW) bị nổ ở Tchernobyl. Chất điều độ
( modérateur ) của lò Tchernobyl là graphite, dễ cháy, chứ không phải
là nước như ở các lò Fukushima (Xin mời quý bạn xem bài RFI phỏng vấn
tôi về Tchernobyl ngày 26/4/2006 ).
Tình hình đến hôm nay có thể tóm tắt như sau : 3 tâm lò bị nóng chảy (
lò 1-70%,lò 2- 33%), 2 hỏa hoạn ở hồ chứa nhiên liệu, 5 vụ nổ hydro. Trong
5 lò, các thanh nhiên liệu đã sử dụng tiếp xúc trực tiếp với khí quyển.
Số nhiên liệu tích trữ ở trong các hồ nước đang sôi bằng 4 lần số nhiên
liệu trong các thùng lò. Một đường giây điện đã được nối vào nhà máy ngày
19/3 với mục đích phục hồi hệ thống làm lạnh. Nhà chức trách đã ra lệnh
sơ tán hơn 200.000 dân cách 20 - 30 km xung quanh nhà máy điện hạt nhân.
Dân ngoại quốc ớ Tokyo cũng hoang mang và bắt đầu rời kinh đô.
Ở khu vực nhà máy điện Fukushima, nước biển, sữa, rau, hải sản đã bị ô
nhiểm. Dân chúng còn ở đây đang ở trong tình trạng không đựơc ra ngoài,
không có thức ăn, không có nước uống ! Ngay ở Tokio, nước cho trẻ con
cũng bắt đầu làm dân chúng hết sức hoang mang.
Tùy hướng gió bay, một khi lên cao, làn mây phóng xạ có thể lan tràn rất
xa, bay qua nhiều nước trên thế giới như làn mây Tchernobyl. Kamchatka
( Nga ) và California (Mỹ) đã có dấu vết bị nhiễm phóng xạ Iode I-131
và Césium Cs-137. Sản phẩm phân hạch Strontium Sr-90 thì khó phát hiện
hơn. Thời gian phân hủy một nửa của các chất độc này là : Césium 137 (
30 năm ), Strontium 90 ( 28 năm ), Iode 131 ( 8 ngày ). Làn mây phóng
xạ đầu tiên, chưa tai hại sức khỏe, đã đến Pháp hôm nay. Rồi đây sẽ còn
nhiều làn mây khác !
Nếu có mưa trong các ngày tới thì tình hình càng thêm phức tạp, bởi chất
phóng xạ sẽ theo mưa rơi xuống đất, gây ô nhiễm nguồn nước, sản xuất nông
nghiệp. Ngay cả trong tình huống mong đợi nhất là các lò phản ứng được
khống chế, sau khi tình trạng khẩn cấp qua đi, cần phải tiếp tục công
tác khử nhiễm, ban bố lệnh cấm sử dụng và buôn bán thực phẩm được sản
xuất ở địa phương này.
Hậu quả
Dư luận thế giới xôn xao lo sợ và những đoàn thể chống điên hạt nhân đang
lên tiếng dữ dội. Cộng đồng Âu Châu ( 143 lò ), Pháp, Ấn Độ, Nga, Trung
Quốc và nhiều nước khác đã ra lệnh kiểm soát chặt chẽ và củng cố tất cả
các nhà máy điện hạt nhân để đối phó với mọi rủi ro tai biến. Cộng đồng
Âu Châu đang muốn thống nhất các tiêu chuẩn an toàn.
Bà Angela Meken đã quyết định đóng cửa tạm thời 7 nhà máy điện hạt nhân
của Đức xây cất trước 1981, tạm đình chỉ việc cho gia hạn kéo dài thời
gian vận hành của nhiều nhà máy khác và dần dần từ bỏ điện hạt nhân. Cũng
như Vénézuéla, Thụy Sĩ cho hoãn lại các dự án xây cất nhà máy điện hạt
nhân. Trung Quốc cũng ngưng cấp giấy phép làm những nhà máy điện hạt nhân
mới.
Với những tai biến dồn dập, ngoài con số khủng khiếp tạm thời, trên 25.000
người tử nạn và mất tích. Nhật Bản đã mất trên 165 tỷ đôla, có ảnh hưởng
quan trọng đến mức tăng trưởng kinh tế.
Thị trường chứng khoán thế giới trong những ngày qua rúng động như bị
Tsunami : 67 tỷ đô của 65 công ty quốc tế về điện hạt nhân đã bay ra khói.
Tepco - 57%, Toshiba -30%, Japan Steel Works -38%, Kepco - 23%, Areva
-18%, EDF-10, 6%, RWE -8,6%... Ngược lại, giá trị những công nghiệp năng
lượng tái tạo tăng lên bội phần.
Trên toàn cầu hiện nay có 450 lò điện hạt nhân đang vận hành. Tỷ lệ điện
hạt nhân chỉ chiếm 15%, có nghĩa là việc thay thế điện hạt nhân trong
bản tổng kết năng lượng (bilan énergétique ) thế giới không phải là không
có lời giải thỏa đáng.
Như ở Mỹ, sau biến cố thủy triều dầu mỏ, nhiều nước sẽ xét lại và sửa
đổi luật lệ an toàn khắt khe hơn trước nhiều, làm tăng vọt giá điện. Dân
chúng vùng California lo sợ cho 2 nhà máy Diablo Canyon (2 x 1100 MW)
và San Onofre (2 x 1100 MW) nếu có động đất lớn. Lý do khác làm giá điện
tăng mạnh cũng vì các nước sẽ hết sức thận trọng trước khi cấp giấy phép
cho gia hạn thời gian vận hành các lò từ 30 đến 40, 50 hay 60 năm ( trường
hợp Fessenheim 2 x 900 MW của EDF vận hành từ 1977 -1978 ). Nên nhớ rằng
gia hạn một lò tốn hàng trăm triệu đôla và thùng lò cũng như vỏ bọc lò
không thể đổi mới được. Mức an toàn càng tăng thì giá điện lại càng cao.
Nói rằng giá thành kWh điện hạt nhân kinh tế là dối trá . Kinh phí dành
cho công trình tháo gỡ một nhà máy điện hạt nhân có thể cao bằng hay cao
hơn kinh phí đầu tư của nhà máy ấy ! Ví dụ điển hình là ở Pháp, công trình
tháo gở nhà máy Brennilis,( lò nước nặng 70 MW), cách Brest 60 km, (xây
cất năm 1962 và được tháo gỡ từ năm 1985 mà nay vẫn chưa xong), đã tốn
gần 650 triệu đôla, 20 lần cao hơn phí tổn ước lượng ! Phí tổn này có
thật sự nằm trong bài tính kinh tế về giá thành kWh không? Có công nghiệp
nào ác nghiệt mà thời gian và kinh phí tháo gở cao hơn thời gian và kinh
phí xây cất nhà máy không?
Như tôi đã nhấn mạnh nhiều lần từ lâu, một tai biến lớn như Tchernobyl
có thể làm lung lay hay sập đổ công nghiệp hạt nhân, tuy đồ sộ nhưng vô
cùng mỏng manh.Vì biến cố Three Mile Island ( tâm lò bị nóng chảy 50%
) mà 30 năm nay Mỹ khớiông xây cất thêm một nhà máy điện hạt nhân nào
cả.
Pháp
Nước Pháp, nhất nhì trên toàn cầu về số cơ sở nguyên tử, đang rất lo lắng
và đặt nhiều câu hỏi về phương diện an toàn. Với 58 lò rải rác trong 19
nhà máy, tỷ lệ điện hạt nhân 78% cao nhất thế giới. Trung bình, mỗi người
dân Pháp ở cách xa nhà máy điên hạt nhân tối đa chỉ 300 km. Đảng Xanh
đã lên tiếng đề nghị chính phủ trưng cầu dân ý và đóng cửa ngay các nhà
máy cũ hay ở vùng dễ bị động đất như Fessenheim ( 2 x 900 MW) và Tricastin
( 4 x 900 MW ). Những nhà máy EDF trên nguyên tắc chỉ có thể chống cự
lại với các trận động đất dưới 7° hay 8° Richter mà thôi. Về cách tính
toán, EDF dựa trên trận động đất xưa nhất biết được trong vùng và tăng
con số thêm một ít cho khoảng an toàn. Ví dụ nhà máy Fessenheim, EDF dựa
trên trận động đất 6,2° Richter ở Bale năm 1356 và tăng thêm 0,5 thành
6,7. Gần Bordeaux, nhà máy Blayais ( 4 x 900 MW) suýt nữa bị nước tràn
ngập trong trận bão lớn năm 1999.
Dân chúng ở vùng Paris không an tâm lắm vì nhà máy Nogent ( 2 x 1300 MW
) chỉ cách kinh đô 120 km ! Theo cơ quan an toàn hạt nhân Pháp, trong
năm 2010, EDF đã phải đối phó với 1000 sự cố số 1 và 2 ( trên thang đo
INES) xảy ra trong các nhà máy điện hạt nhân. Chính phủ đặt tin tưởng
vào lò thế hệ thứ ba EPR-1600 MW ( European Pressurized Reactor ) đang
xây cất ở Flamanville. Lò này cũng đang được xây cất ở Phần Lan nhưng
bị trễ 3 năm trời, làm cho Areva mất hàng tỷ đôla. Lẽ cố nhiên, những
lò thế hệ 3 như EPR, hết sức đắt tiền, an toàn hơn lò thế hệ 2, PWR hay
BWR. Tuy nhiên lò thế hệ 3 nào ( kể cả AP1000 ) cũng chỉ là một kiểu lò
tiến hóa (évolutionnaire) vừa dựa trên kinh nghiệm quý báu của lò thế
hệ 2, vừa được bổ sung với những tiến bộ khoa học kỹ thuật, chứ không
có tính cách cách mạng. Ví dụ, với các lò Fukushima sử dụng nguyên lý
an toàn chủ động ( Active Safety Features ) cần đến nguồn điện cấp cứu
Diesel cho hệ thống làm lạnh, các lò thế hệ 3 áp dụng nguyên lý an toàn
thụ động. Trong tương lai, lò thế hệ 4 cũng không thể nào bảo đảm an toàn
như có người mơ tưởng!
Việc mở cưả thị trường điện lực, các Công ty tư nhân, vì coi trọng vấn
đề lợi nhuận hơn cả, nên kinh phí dành cho khâu tu bổ , kiểm tra an tòan
ngày càng kém. Trong đội ngủ 45.000 nhân viên chuyên môn phụ trách khai
thác 58 lò của EDF, 25.000 người ngoài Công ty được thầu lại ( sous-traitant
) , làm sao an tâm ? Năm 2006, chuyên gia Mỹ đã lưu ý Tepco về một số
nguy biến có thể xẩy ra, đặc biệt vì sự cẩu thả ở khâu bảo trì .
Cũng như ở Đức và nhiều nuớc khác, Pháp sẽ phải thay đổi chiến lược dài
hạn về năng lượng và dần dần hạ thấp tỷ lệ điện hạt nhân. Nhiều chuyên
gia chống điện hạt nhân đã tuyên bố rằng Pháp có thể dần dần bỏ điện hạt
nhân trong vòng 25-30 năm nữa bằng cách tiết kiệm và tăng hiệu suất năng
lượng ( -50%) và triệt để sử dụng năng lượng tái tạo (+ 80%) và khí (
+ 20% ).
Việt Nam
Trong số 20 bài tôi viết ( 2 ) từ năm 2003 với tất cả nhiệt tình dành
cho quê hương, tôi đã nhiều lần nhấn mạnh rằng Việt Nam không nên xây
cất nhà máy điện hạt nhân vì nhiều lý do : an toàn, chuyên gia, nhân lực,
kinh tế, tài chính, môi trường, rủi ro nguy hiểm, lưu trữ chất thải phóng
xạ...Chính sách năng lượng của nước ta, cũng như của tất cả các nước trên
thế giới, phải dựa trên việc triệt để tiết kiệm, sử dụng có hiệu lực năng
lượng, khai thác tất cả các nguồn năng lượng tái tạo. Tổn thất năng lượng
ở Việt Nam hiện nay có thể lên đến 35-40% ! Theo tôi, không có con đường
nào khác. Tại sao người ta đi ra mình lại đi vào ? Làm một lò điên hạt
nhân là kẹt cả môt thế kỉ ( 50 năm vận hành và 50 năm để tháo gở !)
Như tôi đã có dịp trình bày trong baì phỏng vấn của RFI về công trình
thủy điện Sơn la các nhà máy điện hạt nhân tương lai ở Ninh Thuận cũng
nằm trong vùng có thể bị động đất lớn. Những vệ tinh đã phát hiện vết
nứt (faille) sông Hồng dài 1000 km từ Tây Tạng đến khu miền Bắc và về
phía nam, dọc theo bờ biển nước ta. Vết nứt tuốt (coulissant) theo đường
rảnh, trung bình 1 cm mỗi năm, có thể làm xê dịch từng cơn : sông, thung
lũng, bãi phù sa… mỗi khi có động đất đáng kể. Đất nước ta eo hẹp, nhất
là ở mìền Trung, nếu có biến cố xẩy ra, đồng bào ta sẽ phải làm nhà ở
dưới biển hay sao ?
Về khâu xử lý chất thải phóng xạ, hết sức nguy hiểm và đắt tiền, có cơ
quan trách nhiệm bên nhà đã tuyên bố rằng sẽ không có vấn đề gì vì ta
sẽ giao trọn cho công ty ngoại quốc bán lò đem chất thải về nước họ giải
quyết lấy ! Đâu phải dễ như thế. Thảm họa Fukushima diễn ra trong lúc
những thanh nhiên liệu còn ở trong các lò hay trong các hồ chứa nước!
Tai biến Three Mile Island, Tcherrnobyl không vì rủi ro mà vì thiết kế
không hòan bị và nhất là vì nhân viên thiếu trình độ hay kinh nghiệm.
Chủ yếu rốt cuộc vẫn là ở con người. Với nhân lực và ngân sách eo hẹp
của nước ta, tại sao lại cả gan xung phong vào một lĩnh vực đầy chông
gai hiểm trở, xây dựng liên tíếp 8 lò từ 2014 đến 203O ? Kinh phí khổng
lồ, 30 tỷ đôla này, để dành cho năng lượng tái tạo và các linh vực ưu
tiên khác như giáo dục, nghiên cứu, y tế , xã hội có ích lợi hơn cho đồng
bào không ?
Vì sự sống còn của dân tộc, của những thế hệ con cháu sau này, tôi thiết
tha đề nghị Chính phủ Viet Nam rút lui có trật tự, cương quyết hủy bỏ
chương trình điện hạt nhân ngay từ bây giờ, đúng thời, hợp lý, để tránh
thảm họa cho đất nước.“Chúng ta không thừa hưởng đất đai của tổ tiên,
chúng ta mượn tạm của con cháu” ( Saint-Exupéry ).
Theo tôi, làm điện hạt nhân là khiêu khích tạo hóa. Đến năm 2030, thì
năng lượng tái tạo đã trưởng thành và kinh tế từ lâu. Thế giới đang đi
vào một con đường bế tắc, hết sức nguy hiểm. Điện hạt nhân không phải
là lời giải cho bài toán năng lượng và hòa bình của nhân loại và đặc biệt
cho các nước như ta. Các giới có thế lực tiếp tục lợi dụng hiện tượng
thay đôi khí hậu để đề cao vai trò điện hạt nhân. Tuy nhiên, đổi CO2 với
hạt nhân, thì chẳng khác nào như đổi Sida với dịch tả !
Ta không nên mặc cảm: không đi vào con đường điện hạt nhân không phải
là ta “không có đầu óc thông minh”, ngược lại, tôi tin rằng người Việt
Nam ta vốn không “nhẹ dạ, cả tin”, không “lên gân làm oai”, đủ tri thức
để biết chọn con đường phát triển vững chắc, đồng thời tránh được “khuynh
gia bại sản”, và hậu quả tai hại cho con cháu.
Thay lời kết luận
Fukushima có thể xem như tượng trưng cho chấn tâm ( épicentre ) của cuộc
động đất khủng khiếp đang diễn ra trong công nghiệp điện hạt nhân. Tại
sao Nhật Bản lại cả gan xây cất 55 lò điện hạt nhân, cạnh bờ biển, trên
một mảnh đất eo hẹp đầy nguy biến ? Hình ảnh điêu tàn của thảm kịch Hirochima
và Nagasaki đã lu mờ trong kí ức của các nhà lãnh đạo chính trị và khoa
học của đất nước này hay sao ? Chúng ta nghĩ gì khi nghe Thị trưởng Tokyo
tuyên bố rằng thảm họa Fukushima là một sự trừng phạt của Thượng Đế ?
Những vụ nổ liên tíếp ở nhà máy, tâm lò nóng chảy, vỏ lò rạn nứt, gây
ra lỗi lầm không thể vãn hồi, không thể đảo ngược được. Theo nữ văn sĩ
Biélorusse, Svetlana Alexievitch, trong một bài phỏng vấn của báo Libération
ngày 20/3 : “Cái chết vô hình đã thắm dần vào máu và thân thể người dân
đất Nhật. Chúng ta đã trả một giá quá đắt cho sự tiến triển khoa học.
Công nghệ cao siêu chỉ để phục vụ cho sự yếu đuối con người. Nhân loại
đang giẩm chân trên con đường tự hủy diệt. Rất tiếc rằng người ta không
biết rút kinh nghiệm của bài học Tchernobyl !“
Trước tai biến này, Viện sĩ Anatoli Alexandrov đã giám quả quyết rằng
những nhà máy của Liên Xô có thể được xây dựng ngay tại Place Rouge vì
hết sức an tòan ! Sergueï Kirenko của Rosatom ( Nga) mới đây, đã tuyên
bố rằng họ sẽ bán cho Viet Nam và Indonésie những nhà máy điện hạt nhân
lưu động ở ngoài khơi, vừa rẻ tiền, vừa an tòan! Có ai xung phong sống
cạnh những Híroshima trôi nỗi này bên bờ đại dương không?
Một chuyên gia hàng đầu về lò hạt nhân của Mỹ, Giáo Sư Arnold Gundersen,
đã tuyên bố rằng hiện nay không nên xây cất thêm một nhà máy điện hạt
nhân nào khác trên thế giới, cần phải đợi cho đến lúc các chính phủ lượng
định lại mức độ nguy hiểm tối đa như thế nào . Lẽ cố nhiên, tôi ủng hộ
lập trường này.
Những cường quốc phải thay đổi cách nhìn và cách sống. Các giới có thế
lực (lobby) tiếp tục muốn duy trì công nghiệp điện hạt nhân, không những
đã lỗi thời, mà còn vô cùng tai hại cho hàng trăm thế hệ con cháu sau
này.
Các nhà khoa học và chính trị gia cần có thái độ khiêm tốn hơn nữa trước
sức mạnh mênh mông của tạo hóa. Mọi tầng lớp dân chúng đều có quyền cho
ý kiến trước khi nhà chức trách thực hiện những dự án quan trọng hay áp
dụng những biện pháp có ảnh hưởng trực tiếp đến vận mệnh của cá nhân họ
và của đất nước. Tại sao không tổ chức cuộc trưng cầu dân ý ở khắp nơi
? Nước Ý sẽ bắt đầu trong tháng sáu này.
Các công ty quốc tế hạt nhân không thể cứ thản nhiên xem đồng đôla quý
hơn môi trường và sinh mạng con người ! Đã đến lúc cần nói lên sự thật
thay vì dối trá với dân chúng!
Nhắc lại thảm họa Hiroshima và Nagasaki, Kenzaburô Oé, Nobel văn chương
Nhật Bản 1994, trong một bài phỏng vấn của báo Le Monde ngày 17/3 diễn
tả tâm trạng như sau :“Lịch sử Nhật Bản đang đi vào một giai đoạn mới
và một lần nữa chúng ta bị những nạn nhân hạt nhân nhìn ngó, những người
đã tỏ ra hết sức can đảm trong nỗi đau thương. Người Nhật, đã có kinh
nghiệm lửa nguyên tử, không được nghĩ đến năng lượng hạt nhân bằng khả
năng sản xuất công nghệ“.
Ai mà không động lòng rưng nước mắt khi nhìn thấy dân chúng Nhật Bản quằn
quại đau khổ như thế? Ai không kính phục hàng chục, hàng trăm người đang
hy sinh tính mạng để cho làn mây phóng xạ khỏi rải chất độc trên khắp
trái đất ?
Cũng như Tchernobyl, Fukushima đang cảnh cáo nhân lọai. Tiếng nổ long
trời lở đất và sóng thần khủng khiếp ở xứ hoa đào xấu số này, rồi đây,
sẽ chận đứng sự bành trướng của công nghiệp điện hạt nhân trên thế giới.
Tôi hy vọng rằng nó sẽ làm lay chuyển lương tâm của những nhà khoa học
hay chính trị gia, thiếu tinh thần trách nhiệm đối với nhân loại nói chung
và đối với dân với nước của họ nói riêng.
Nguyễn Khắc Nhẫn,
Nguyên Cố vấn Nhà kinh tế, dự báo, chiến lược EDF Paris,
GS Viện kinh tế, chính sách năng lượng Grenoble,
GS Trường Đại học Bách khoa Grenoble.
(1) Sievert (Sv): liều tương đương phóng xạ dùng để đo tác động sinh
vật trên cơ thể. Đó là một đơn vị đề phòng phóng xạ.
1 Sv (Sievert) = 100 rem (Tchernobyl: 800-1600 rems)
(1 Sv = 1000 mSv) (chiếu phổi: 0.1 rem)
(2) www.vietsciences, caodangdienhoc, ugvf, tailieu.tapchithoidai, diendan.org
Đạo Nhân Nghĩa làm người 18/03/2011
Ký giả của Hoàn Cầu Thời Báo Trung Quốc Vương
Hy Văn hôm qua theo tôi một ngày để lấy tin. Khi đi ngang qua một ngôi nhà
bị sập mà tiền giấy có lẽ từ ngôi nhà đó trôi ướt nằm tứ tán cả bãi đất,
chắc cũng vài chục triệu yên, nhưng mà chẳng ai thèm nhặt, đã phải thốt
lên: "50 năm nữa , kinh tế Trung Quốc chắc chắn sẽ đứng đầu thế giới,
nhưng vĩnh viễn Trung Quốc không thể được gọi là cường quốc vì 50 năm nữa
người Trung Quốc cũng chưa thể có trình độ dân trí và ý thức đạo đức công
dân cao như người Nhật hiện tại. Tôi hổ thẹn mình là con cháu của Khổng
Tử nhưng không hiểu cái đạo Nhân Nghĩa làm người bằng họ."
Người Trung Quốc 50 năm nữa không bằng họ, còn người Việt mình bao nhiêu
năm nữa mới có dân trí như vậy?
HMT
Bài học làm người trong lúc khốn khó nhất 18/03/2011
Mấy ngày nay tôi chứng kiến nhiều câu chuyện
cảm động về tình người trong hoạn nạn. Nhưng có một chuyện khiến tôi cảm động
nhất, đã khiến một người lớn như tôi từng có bằng Tiến sĩ công học ở Đại học
Đông Bắc (Tohoku Dai) cũng phải hổ thẹn, bài học về làm người.
Tối hôm kia, tôi được phái tới một trường tiểu học phụ giúp hội tự trị ở đó
phân phát thực phẩm cho những người bị nạn. Trong cái hàng rồng rắn những
người xếp hàng, tôi chú ý đến một đứa nhỏ chừng 9 tuổi, trên người chỉ có
chiếc ao thun và quần đùi.
Trời rất lạnh mà nó lại xếp hàng cuối cùng. Tôi sợ đến phiên của nó thì chắc
chẳng còn thức ăn, nên mới lại hỏi thăm. Nó kể đang học ở trường trong giờ
thể dục thì động đất và sóng thần đến. Cha của nó làm việc gần đó đã chạy
đến trường, từ ban công lầu 3 của trường, nó nhìn thấy chiếc xe và cha nó
bị nước cuốn trôi, 100% khả năng chắc là chết rồi. Hỏi mẹ đâu, nó nói nhà
nó nằm ngay bờ biển, mẹ và em của nó chắc cũng không chạy kịp.
Thằng nhỏ quay người lau vội dòng nước mắt khi nghe tôi hỏi đến thân nhân.
Nhìn thấy nó lạnh run lập cập, tôi mới cởi cái áo khoác cảnh sát trùm lên
người nó. Vô tình bao lương khô khẩu phần ăn tối của tôi bị rơi ra ngoài,
tôi nhặt lên đưa cho nó và nói: "Đợi tới phiên của con chắc hết thức
ăn, khẩu phần của chú đó, chú ăn rồi, con ăn đi cho đỡ đói".
Thằng bé nhận túi lương khô của tôi, khom người cảm ơn. Tôi nghĩ bình thường
tưởng nó sẽ ăn ngấu nghiến ngay lúc đó nhưng không phải, nó ôm bao lương khô
đi thẳng lên chỗ những người đang phát thực phẩm và để bao lương khô vào thùng
thực phẩm đang phân phát rồi lại quay lại xếp hàng.Tôi sửng sốt và ngạc nhiên
vô cùng, mới hỏi nó tại sao con không ăn mà lại đem bỏ vào đó. Nỏ trả lời:
"Bởi vì còn có nhiều người chắc đói hơn con. Bỏ vào đó để các cô chú
phát chung cho công bằng chú ạ".
Tôi nghe, mà phải vội quay mặt đi chỗ khác để khóc, cho nó và mọi người đang
xếp hàng không nhìn thấy. Thật cảm động. Không ngờ một đứa nhỏ 9 tuổi mới
học lớp 3 đã có thể dạy một thằng có ăn có học từng có bằng tiến sĩ như tôi
một bài học làm người trong lúc khốn khó nhất. Một bài học vô cùng cảm động
về sự hy sinh.
Tôi nghĩ một dân tộc với những đứa trẻ 9 tuổi đã biết nhẫn nại, chịu gian
khổ và chấp nhận hy sinh cho người khác chắc chắn là một dân tộc vĩ đại. Đất
nước này giờ đây đang đứng ở trong những giờ phút nguy cấp nhất của sự điêu
tàn, nhưng chắc chắn đất nước đó sẽ hồi sinh mạnh hơn, nhờ những công dân
biết hy sinh bản thân ngay từ tuổi niên thiếu.
Lên đây rồi bây giờ tôi mới thấm thía câu nói của vị thiền sư- sư phụ của
tôi ở Tokyo trước khi lâm chung dạy lại cho tôi, đó là "Nhân sinh nhất
mộng, bất luận kiến tâm, Tâm vô sở cầu thị Phật". Cái sự hy sinh vì người
một cách vô ngã của đứa nhỏ 9 tuổi khiến tôi ngộ ra được những điều cả cuộc
đời bon chen của mình tôi chưa nhận thấy được.
Tôi nhường khẩu phần ăn tối của tôi cho thằng bé để nhận của nó một lời cám
ơn. Còn nó cho đi cả bữa tối của nó một cách vô tư không so đo, dù nó đói
còn thê thảm hơn tôi nhiều và chắc còn phải đói nhiều trong cả cuộc đời vì
không gia đình nữa. Những công án thiền của Bích Nham Lục, Vô môn quan hoàn
toàn vô nghĩa so với hành động của một đứa bé 9 tuổi.
HMT
Không lẽ bỏ chạy 18/03/2011
Xưa nay tôi không phục lắm người Nhật từ khi
còn đi học, làm kỹ sư rồi làm cảnh sát thì phải luôn tiếp xúc với những người
Nhật ở mặt trái của xã hội. Nhưng mà hành động của người dân Nhật trong vùng
động đất bây giờ đã khiến tôi phục họ thật sự.
Tình hình quanh nhà máy điện hạt nhân vẫn còn an ninh, hiện tại tụi tôi đã
được phát sẵn khẩu trang và đồng phục nylon. Ông Kan sáng nay họp báo dự tính
đến tình huống xấu nhất là bỏ cả vùng miền Đông. Tôi không phải chuyên ngành
về nguyên tử lực như anh nên không hiểu lắm về tác hại của phóng xạ. Nhưng
tôi nghĩ chăc rất nguy hiểm.
Anh Đăng nếu được, nên sắp xếp cho vợ con về VN trước thì tốt nhất. Tôi sợ
tới lúc xấu nhất không còn vé máy bay. Tôi thì bà xã là người Nhật, con gái
cũng mới ra trường làm y tá và cũng đang hoạt động cứu trợ thiện nguyện ngay
tại Fukushima này.
Tôi hỏi con gái: "Tình hình có vẻ nguy hiểm, con có muốn đi VN lánh nạn
không". Con gái tôi trả lời: "Đi đâu bây giờ cha? Xung quanh con
với cha người ta chết với bị thương hàng hàng lớp lớp. Không lẽ bỏ chạy. Thôi
kệ, tới đâu hay tới đó." Tôi gọi điện thoại về hỏi bà vợ tôi tính sao,
có cần về quê chồng tạm lánh nạn một mình không. Bà xã tôi nói rằng người
Nhật của họ, 36 kế của Tôn Tử binh pháp, họ chỉ dùng được tới cái kế 35.
Cái chước cuối cùng "tẩu vi thượng sách" không có chỗ dùng vì cái
xứ đảo này không có chỗ nào để mà chạy nữa. Còn tôi, thân phận dính líu tới
cái Tổ quốc thứ hai này rồi. Vợ con không bỏ chạy, không lẽ một mình tôi bỏ
nhiệm sở. Già rồi có hít chút phóng xạ vô nữa cũng chẳng sao cả. Mang cái
ơn nghĩa với đất nước này cũng nhiều thôi thì bây giờ cùng đến lúc có cơ hội
để trả ơn cho họ vậy.
HMT
Hình ảnh 30 đứa trẻ ngồi chờ cha mẹ đến đón về trong tuyệt vọng 18/03/2011
Mỗi dòng tin về Nhật Bản trong trận động đất –
sóng thần hôm 11/3 đều cho tôi một cảm xúc khó tả: lúc thì hoảng sợ, lo lắng
vì thiên tai, vì thảm họa; lúc thì nghẹn ngào vì nỗi đau của người dân nơi
đây; lúc thì khâm phục ngưỡng mộ vì một tinh thần sắt đá, can trường và tính
kỷ luật rất cao của từng con người và cả đất nước Nhật Bản; và cũng có lúc
bực tức vì tại sao họ cứ phải kiềm chế mà không gào thét lên cho vơi bớt nỗi
đau của mình?
Trong vô vàn tin tức cảm động về những người dân nơi đây có lẽ vì là một
người mẹ nên tôi luôn bị ám ảnh bởi hình ảnh 30 đứa trẻ ở trường Kama ngồi
chờ đợi cha mẹ đến đón về trong tuyệt vọng. Không một tiếng động nào được
phép vang lên, không một ai được tiếp cận các bé để cho các bé được tiếp
tục hy vọng, dù là hy vọng mong manh nhất. Ở lứa tuổi của các bé làm sao
có thể chấp nhận được sự thật? Động đất, sóng thần rồi sẽ qua đi, nước Nhật
rồi cũng sẽ hùng mạnh trở lại, nhưng còn biết bao nhiêu mảnh đời như các
bé bị tước đi bàn tay chăm sóc của mẹ cha, bị tước đi cái quyền được gọi
“cha, mẹ”. Nhưng tôi nghĩ rồi đây với dòng máu Nhật, với tinh thần kiên
cường của người Nhật các bé sẽ vươn lên, sẽ vượt qua nỗi đau này để xây
dựng một nước Nhật giàu đẹp và đẩy lùi những thảm họa đã cướp đi sinh mạng
của mẹ cha và nhân dân mình.
Tôi nguyện cầu cho nước Nhật sớm vượt qua nỗi đau này. Mong sao chính phủ
Nhật Bản và toàn thế giới chung tay để nhanh chóng có biện pháp giảm tối
thiểu những thiệt hại đang xảy ra để người dân xứ mặt trời mọc lại thấy
cuộc đời vẫn tươi đẹp.
NT
Cả đời tạo dựng phút chốc tan tành vậy thì cần chi mà giành giựt tỵ hiềm
người hỡi... 23/03/2011
TKG
Vậy là một tuần đã trôi qua....
Sống bụi đời và căng thẳng với bộ đồ mặc ra đường leo lên giường ngủ,
giày để sẵn, túi xách bên cạnh....Tư thế của chiến sĩ ra trận, mấy ngày
ngủ bụi, mọi người tập trung lại ngủ với nhau để lỡ có chuyện gì có thể
giúp nhau.
Các đợt động đất đến bây giờ vẫn không dứt hẳn, thỉnh thoảng lại rung
nhẹ, thôi thì cứ xem như được ru trong vòng nôi của đất mẹ...để thấy nhẹ
lòng và bớt ưu tư...
Điện bắt đầu tắt nhiều, có nhiều chuyện vui cười về tắt điện. Ví dụ: đến
ngã tư đèn xanh đèn đỏ mình cứ đứng đó chờ mãi, cứ tưởng nắng hắt vào
không nhìn thấy rõ, ai dè nhìn lên mới thấy là bị cúp điện (cúp cả điện
đường). Lần đầu tiên được chạy qua ngã tư không cần đèn xanh đèn đỏ mà
không sợ bị phạm luật. Tiệm ăn của mình đến giờ cúp điện trông thật lãng
mạn với những ngọn nến lung linh trong những cái ly, mua được cây đèn
cầy vào thời điểm này cũng thật khó. Cái cảnh không có điện thật lâu rồi
mới thấy trông cũng ngộ ngộ, làm nhớ đến VN vào những ngày không có điện
.
Gạo và xăng không mua được, mấy hôm trước vừa động đất mình mau mắn mua
dự trữ được ít gạo, giấy toilet, nước uống, cũng may...... nếu không bây
giờ là đói ..., còn xăng thì không mua được vì không dám trữ xăng, muốn
đổ 1 bình xăng phải sắp hàng khoảng 2h, muốn khùng luôn, đôi khi xếp hàng
đến gần cây xăng lại hết, muốn đổ xăng phải dậy thật sớm để xếp hàng,
xăng quí từng giọt.
Vật giá khan hiếm nhưng không leo thang, các cửa tiệm bán cho đến món
hàng cuối cùng vẫn không hề tăng giá. Có lẽ chính sự trật tự này đã không
đưa đến việc lạm phát nhiều, tuy vậy đồng Yen cũng hơi bị mất giá mấy
hôm trước, cho đến hôm nay thì lại bắt đầu trở lại gần bằng giá cũ trước
dộng đất ( 1USD = 80.1yen ). Dân Nhật bắt đầu tập hà tiện, ít tiêu xài
hơn, quán xá vắng tanh, không có xăng để chạy, đường xá cũng vắng tanh,
thôi thì về nhà tối ngủ sớm,.... tốt cho sức khỏe hơn.
Chỉ có mình là vất vả hơn mọi ngày, mỗi ngày nhận được khoảng 200 đến
300 cuộc điện thoại của người Việt tại Nhật, muốn đặt vé máy bay về, muốn
hỏi cái này cái nọ vì lo sợ, còn hơn bà Hạnh Dung gỡ rối tơ lòng....3
cái máy điện thoại reo liên tục...3 đến 4 người luân phiên nhấc máy để
làm việc vẫn không đủ. Người Việt hoảng loạn kéo nhau về Việt Nam, gia
thê đệ tử kéo nhau đi hết....người Việt nói chung không đủ mà là những
người nước ngoài sống ở Nhật. Đến Sở Nhập Quốc mới thấy dân tình căng
thẳng làm liên tưởng đến những ngày chạy loạn năm 1975 từng hàng từng
hàng người xếp kín để xin re-entry, xếp từ trong kéo ra ngoài đường. Nhìn
ai cũng mặt mày căng thẳng lo âu...
Tháng 3 mỗi năm trời đã ấm, hoa Đào chuẩn bị khoe sắc, vậy mà năm nay
thời tiết thật lạ, hiện giờ vẫn lạnh, nhiệt độ Tokyo khoảng 3 độ ban ngày,
không có điện, không có lò sưởi, mặc áo nhiều ai cũng mập tròn xoe. Sáng
nay ngồi làm việc ở văn phòng lạnh quá quấn cả cái mền cũng chẳng ai cười
Da mặt bắt đầu khô và nứt nẻ, mặt bị mẫn đỏ, mắt bị sưng đỏ, ho rất nhiều,
không phải chỉ riêng mình mà nhiều người cũng bị dị ứng, chẳng hiểu phấn
hoa hay dị ứng của bầu khí quyển thay đổi sau động đất, có người tưởng
tượng là do bị bụi phóng xạ nên thế.
Đi đâu dân tình Việt Nam cũng bàn tán chuyện nhà máy điện hạt nhân. Dân
Nhật thì bình chân như vai, mình nghe lời Cầm mua được nước đậu nành từng
thùng để ở công ty cho mọi người trong công ty uống, người Việt uống,
uống để ngừa chất phóng xạ, còn người Nhật cũng uống nhưng bảo vì ngon
chứ không phải vì sợ bị phóng xạ.
Dân Nhật lỳ thật, nhớ lại ngày động đất, nhà rung bật bật, vậy mà ông
Saito vẫn một tay vịn máy vi tính cho khỏi rơi, một tay vẫn ngồi viết
tiếp. Bà Tabata xin chạy về nhà, tưởng sợ động đất về nhà luôn, không
ngờ chỉ 10 phút sau ôm cái lồng có 1 con chó và 1 con mèo chạy đến bảo
để trong nhà sợ tụi nó hoảng sợ, rồi bà ấy lại tiếp tục ngồi làm sổ sách
miệng làu bàu: "thôi nha đừng rung nữa nha, sợ rồi đó"
Hỏi họ có sợ không, họ bảo sợ chớ, hỏi tại sao sợ mà không về, họ bảo
vì còn trong giờ làm việc mà...Bó tay! Hỏi vậy làm sao mình có thể không
làm đúng nhiệm vụ. Công việc vẫn bình thường chỉ rộn ràng bận rộn nhiều
hơn, không nói đến chuyện cũ đã qua nhiều nữa, vì kể chuyện đã qua đâu
có được gì mà phải nói đến việc cần làm hiện tại và ngày mai....
Những ngày sau động đất, tàu điện ngưng chạy không có xe đi, họ đi bộ
đến chỗ làm, có người đi bộ mất 2h vẫn đến đúng giờ... Ra Ga mới thấy tính
kỷ luật của người Nhật, họ xếp hàng dài rồng rắn chờ lên tàu, tàu điện
giảm bớt chuyến và giờ chạy, họ kiên nhẫn đứng chờ đến phiên mình một
cách bình thản, không hề thấy cảnh chen lấn, giành dựt ồn ào
Nhiều báo chí nói về việc trật tự và ca ngợi người Nhật trung thực không
hôi của, không ồn ào, giữ gìn trật tự. Có lẽ mình sống ở đây lâu rồi nên
thấy đó như là chuyện đương nhiên... Ngay từ ngày đầu qua Nhật mình đã
tự nhủ: "đúng ra xã hội Nhật là xã hội chủ nghĩa đúng nghĩa, vì tính
tự giác và ít thấy cảnh giàu nghèo...." một xã hội tự do dựa trên
cở sở người dân tự làm chủ
Đường xá ở Nhật sạch sẽ, bạn mình từ phương xa đến trầm trồ sao sạch thế,
đâu phải vì có công ty vệ sinh nào dọn dẹp nên sạch, mà là dân chúng tự
báo ra tổ dân phố và họ chia ca nhau để dọn dẹp. Họ không hội họp hô hào
ầm ĩ, họ chỉ lâu lâu họp một lần, chia ca giao công việc, rồi lẳng lặng
đến phiên của ai thì làm, ký nhận, sau đó giao cho người kế tiếp. Một
sự tự giác riết rồi thấy bình thường như sự đương nhiên.
Một tuần trôi qua trong khó khăn nhưng ngược lại làm cho con người gần
nhau lại...
Tự dưng thấy bớt sự sân si phần nào, thấy thương yêu và trân quý cuộc
sống hơn. Thấy chớp mắt có thể thay đổi hết giữa sự có và không, Cả đời
tạo dựng phút chốc tan tành vậy thì cần chi mà giành giựt tỵ hiềm người
hỡi...
Nhiều người hỏi thăm mình về tình hình ở Nhật, mình xin lỗi không trả
lời được từng người được vì liên lạc bây giờ khó khăn quá. Tranh thủ viết
vài dòng xem như nhật ký của G, gửi đến các bạn cùng đọc, cảm ơn mọi người
đã quan tâm đến mình và mọi người ở đây. Mong qua vài dòng chữ này mọi
người có thể hình dung dược phần nào cuộc sống ở đây...
Nguyện cầu mọi việc sẽ trôi qua và trả lại sự bình an.
Cần phải sống với một tinh thần mới, một tinh thần rộng mở để bước vào thế giới đồng thời đừng quên định vị bản thân 26/03/2011
ADLT
Tôi nhớ đến một ngày hè xa xôi, cũng tại khu vườn xanh mát này, các tài
liệu cảnh báo từng hơn một lần được trình chiếu. Đó là hiện tượng nhiệt
độ trái đất nóng dần lên, sự tan chảy của những khối băng khổng lồ, mực
nước biển dâng cao, các trận lụt lịch sử ở nơi chẳng ai có thể ngờ tới
và bộ mặt hung hãn của những trận thiên tai trên toàn cầu làm hàng chục
nghìn người thiệt mạng. Thật khó tin vì sau cuộc gặp ngày 7/3/2011 ít
hôm, tất cả chúng tôi bàng hoàng đón nhận tin động đất sóng thần khiếp
đảm giáng xuống Nhật Bản, tâm chấn là Sendai. Chiều ngày 11/3 ấy, chỉ
loáng một cái, 27.000 người thiệt mạng, mất tích. Tôi xót lòng thấm thía
sự bé nhỏ của con người trước thiên nhiên.
Tốt nghiệp và đi làm được 5 năm, một khoảng thời gian chưa đủ dài, cũng
không hẳn là quá ngắn. Những chuyến đi, các cuộc gặp gỡ xuất phát từ công
việc nhiều vô kể, tôi có lẽ chẳng tài nào nhớ hết. Thế nhưng, ánh hào
quang mà tôi không thể nào quên từ nghề nghiệp của mình là những bài học
mới mẻ, dài vô tận và có sức ám ảnh không ngôn từ nào diễn đạt nổi. Một
trong số đó là cuộc hội ngộ tại Vườn ươm giấc mơ Minh Trân và người đã
dày công tạo dựng nó: Thầy Nguyễn Trí Dũng.
Từ Minh Trân, tôi đã được mở mắt, được tái tạo. Từ Minh Trân, tôi bắt
đầu chuyến hành trình tái cấu trúc lại toàn bộ tư duy, khát vọng của mình.
Cũng từ Minh Trân, tôi thấy trái tim mình rộng mở, tâm trí mình sáng suốt
và có vẻ như dù tôi vô cùng nhỏ bé nhưng lại mạnh mẽ hơn trước đây rất
nhiều. Đến Minh Trân, mọi thứ bụi trần rũ sạch, nhìn nắng lung linh, nghe
chim hót ríu rít, cây xanh ôm ấp tâm hồn mình, hoa tươi hồn nhiên hàm
tiếu. Đến Minh Trân, tiêu xài vài giờ đồng hồ ngắn ngủi để nhận về bài
học sống động về hiện thực, về cuộc đời thật trị giá trăm năm thậm chí
là mãi mãi. Đó có lẽ là lý do tôi chưa bao giờ nén nổi ham muốn được ghé
thăm và ném mình vào một góc của khu vườn này. Nhưng trên hết, vì ở đó
có Thầy, một người dẫn dắt, nhóm lửa, một người anh, người cha và hơn
hết là một người bạn lớn mà vòng quay may rủi, bất tận của cuộc đời vô
tình cho tôi cơ hội được gặp gỡ.
Tôi nhớ đêm trước của ngày thứ sáu 5/3/2011, tôi đã thức khuya nỗ lực
hoàn thành nhiệm vụ bài vở của ngày thứ năm, chỉ để được thỏa lòng háo
hức đến Minh Trân, ngồi một góc nghe và nhìn Tiến sĩ Vật Lý, bà Cécile
Dewitt Morette nói chuyện. Hôm ấy, tôi nhận lấy một cú sốc nặng, không
phải vì Morette là nhà khoa học có sự nghiệp nghiên cứu xuất chúng. Hơn
hết thảy, tôi sốc vì được gặp một nhà khoa học bằng xương bằng thịt ở
cái tuổi xấp xỉ 90 nhưng sống động, năng lượng tràn trề như thanh niên.
Bà Morette đã nói với chúng tôi nhiều thứ: Vật lý, Lượng Tử học, Toán
học, khoa học nói chung và thậm chí là một ít quan điểm của bà về tôn
giáo dưới cái nhìn biện chứng. Thế nhưng, những thứ mà tôi hiểu đơn giản
chỉ là, không có gì đủ cho khoa học, phải thoát ra khỏi cái hộp chật chội,
mang một tâm hồn rộng mở vào thế giới và luôn sẵng sàng cho mọi kế hoạch
của đời mình. Nguồn năng lượng mà bà Morette có chỉ có thể tóm tắt bằng
cụm từ Tình yêu chân chính và trong sáng nhất. Bà đã mang thứ tình yêu
ấy hiến cho khoa học. Có lẽ, sức mạnh của bà nằm ở chỗ đó. Nếu như ai
cũng cống hiến bằng tinh thần như bà Morette đã làm thì cuộc sống này
sẽ tuyệt biết bao. Tôi đứng ở một góc phòng nhìn bà với cặp mắt thán phục
xen lẫn ngưỡng mộ. Lúc ấy, tôi đã nghĩ liệu mai này mình có cái ngày 89
tuổi như thế hay không? Và liệu từ lúc này, những người trẻ như tôi bám
đuổi cái đích đến vô tận của bà Morette thì có kịp không? Rồi tôi hiểu
ra, bức thông điệp của bà không phải là đích đến mà là quá trình, là từng
chặng đường bà đã nỗ lực làm việc.
Cũng trong buổi sáng hôm ấy, chúng tôi được nghe Nicolette K. Dewitt,
Luật sư Ngân hàng Thế giới, con gái của bà Cécile Dewitt Morette tâm sự
rất chân thành. Dewitt dành phần lớn thời gian trò chuyện để nói về những
bài học mà cô đã tìm thấy từ chính gia đình mình. Về lý do tại sao cô
trở thành luật sư chứ không phải là nhà khoa học. Về câu chuyện của bà
mẹ, sinh ra và lớn lên trong thời buổi loạn lạc nhưng vẫn giữ vững tình
yêu khoa học dù cuộc sống có nhiều lúc khó khăn; giữ vững lập trường dù
từng bị gia đình ngăn cản hôn nhân; mạnh mẽ chọn con đường riêng đến nước
Mỹ; luôn ý thức trách nhiệm cao độ với lời hứa trở về nước Pháp và kiên
trì thành lập một trường dạy nghiên cứu khoa học. Bức thông điệp đanh
thép nhất mà cô Dewitt gửi đi là “Nerver says you can’t do”. Tôi đã bám
lấy câu nói ấy như một thứ bùa phép, như thể đó chính là mảnh ván còn
sót lại của chiếc tàu bị vỡ giữa biển khơi. Tôi đã cười tinh nghịch với
chính mình rằng đừng bao giờ nói ta không thể làm.
Cách hành xử của cô con gái và bà mẹ phương Tây gieo vào lòng tôi nhiều
suy tư. Họ yêu nhau đấy nhưng không có sự lệ thuộc. Dewitt thể hiện rõ
rằng yêu bố mẹ mình nhưng phải có con đường mới của riêng mình. Mẹ con
bà Morette độc lập và tự chủ trong từng suy nghĩ, từng quan điểm. Họ làm
tôi nhớ đến quan niệm Á Đông (trong đó có Việt Nam), rằng áo mặc sao qua
khỏi đầu, rằng con cái dưới quyền cha mẹ… mà buồn. Chân lý chính là, mỗi
người phải đi con đường riêng và tự chịu trách nhiệm, chẳng ai có thể
sống thay ai cả, dù cho đó là bố mẹ, anh em của mình.
Một buổi sáng 7/3/2011 cũng ở Minh Trân, chúng tôi được thức tỉnh bằng
cụm từ Quản trị tương lai. Tôi thấy nhức nhối với những thống kê về biến
động tiền tệ, diễn biến tỷ giá đồng USD, biểu đồ tăng giá vàng trong vòng
80 năm qua và tình trạng báo động về biến đổi khí hậu toàn cầu. Trong
30 phút ngắn ngủi lắng nghe, tất cả chúng tôi nhận về bài học của nhiều
thế hệ, có vị chát đắng bên cạnh những tiếng thở dài bất tận.
Tôi lục tìm trong tâm trí mình nhiều câu hỏi. Tại sao Việt Nam không
đầu tư dài hơi cho nông nghiệp, thế mạnh của một nước khí hậu nhiệt đới
gió mùa, nhiều đồng bằng màu mỡ mà lại đổ hàng đống tiền vào Vinashin?
Tại sao mức lãi suất cho vay mà ngân hàng thế giới quy định cho Việt Nam
đã tăng lên (thăng bậc) nhưng đời sống của đại bộ phận người dân vẫn nghèo?
Nông dân không còn ruộng đất thì nông nghiệp sẽ đi đâu về đâu? Môi trường
sống hiện nay với những thiên tai kinh hoàng xuất hiện khắp nơi đã chuyển
đến chúng ta bức thông điệp gì? Những dòng kênh đen kịt ở TP HCM sẽ đi
về đâu khi ý thức của mọi người vẫn còn là nỗ lực có giới hạn?
Cũng tại Minh Trân, lần đầu tiên trong đời, tôi tiếp cận một bài học
mới mẻ: CEO là gì (What is the CEO?). Khái niệm CEO với tôi nghe có vẻ
xa xỉ, sang trọng đến độ không cần thiết, vì tôi chưa bao giờ kinh doanh
thực sự, đừng nói gì là làm lãnh đạo cấp cao của một doanh nghiệp. Thế
nhưng, tôi ngộ ra, tôi cần phải là một CEO đúng nghĩa của cuộc đời mình.
Mỗi CEO cần phải nhín một chút thời gian vui chơi, hưởng thụ, tiết giảm
lòng ích kỷ để tư duy, suy nghĩ và hành động thiết thực hơn cho tương
lai, cho cộng đồng. Đừng để lặp lại tình trạng nhà nhà làm bất động sản,
ai ai cũng mua chứng khoán, cả làng say mê trữ USD; hãy làm sao mỗi người
đều có chỗ đứng của mình, đều hăng say lao vào những nghiên cứu chuyên
sâu, tìm tòi, phát minh, sáng tạo cho bản thân, cho gia đình và những
người xung quanh. Và tôi thấu hiểu, một CEO chính hiệu luôn phải biết
rằng, làm giàu là thiết thực nhưng tài sản quý giá nhất là con người.
Một lần nữa, tôi thầm đọc lại câu nói của Nicolette K. Dewitt: “Who we
are and what we are about” gửi tặng khi cô kết thúc bài thuyết trình về
Ngân hàng Thế giới. Câu nói ấy với tôi như một lời răn dạy, cần
phải sống với một tinh thần mới, một tinh thần rộng mở để bước vào thế
giới đồng thời đừng quên định vị bản thân. Tôi giữ chặt những chìa
khóa mà mình được tặng ở Minh Trân và tin rằng, đó là những tài sản vô
giá mà tôi có trong chuyến hành trình dài của đời mình.